Το πένθος είναι η ανθρώπινη αντίδραση στην απώλεια, αγαπημένων προσώπων ή άλλων σημαντικών πτυχών της ζωής. Τα στάδια του πένθους περιλαμβάνουν την αρνηση, το θυμό, την διαπραγμάτευση την κατάθλιψη την αποδοχή και την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα.

Το πένθος αποτελεί τη διαδικασία που ο οργανισμός υιοθετεί κατά την αντιμετώπιση της απώλειας, περνώντας μέσα από διάφορα στάδια μέχρι να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση. Αυτά τα στάδια περιλαμβάνουν την άρνηση, όπου αρχικά νιώθουμε σοκ και αρνούμαστε την αλήθεια της απώλειας.

Κατά την αντιμετώπιση μιας απώλειας, ο εσωτερικός κόσμος μας αντιδρά με σοκ, μας ακινητοποιεί και νιώθουμε αποσυνδεδεμένοι από την πραγματικότητα. Αρχικά αρνούμαστε την πληροφορία, και αντιδρούμε σαν να προσπαθούμε να προστατευτούμε από ένα τεράστιο συναισθηματικό κύμα. Ο χρόνος που απαιτείται για να δεχθούμε την πραγματικότητα ποικίλλει ανάλογα με το άτομο που φαίνεται να έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα .

Όλα μέσα μας φαίνονται παγωμένα και ακίνητα, ενώ εμείς αισθανόμαστε αποσυνδεδεμένοι από την πραγματικότητα. Η φράση “δεν μπορεί να συμβαίνει, δεν το πιστεύω…” είναι κοινή σε όλους μας σε τέτοιες στιγμές απώλειας.
Κατά την αρχική περίοδο μετά την απώλεια, αισθάνομαι αποσυνδεδεμένος από την πραγματικότητα, βιώνοντας μια αίσθηση μουδιάσματος και ακινησίας. Αμέσως μετά, εμφανίζεται ο θυμός, καθώς αντιλαμβάνομαι την κατάσταση. Αναζητώ έναν στόχο για τον θυμό μου, ρίχνοντας ευθύνες σε όλους όσους μπορεί να σχετίζονται με την κατάσταση, συμπεριλαμβανομένου του Θεού και όσων είναι κοντά μου. Αυτό το στάδιο μπορεί να συνοδεύεται από επιθετικότητα, οργή, με τη φράση “Γιατί; Γιατί σ’ εμένα, γιατί τώρα;” να ακούγεται συχνά.

Κατά την απώλεια ενός σημαντικού ή αγαπημένου ανθρώπου, βρίσκομαι ξαφνικά σε μια άγνωστη κατάσταση, χωρίς έλεγχο στη ζωή μου. Στην προσπάθειά μου να ανακτήσω τον έλεγχο και να κατανοήσω αυτή τη νέα κατάσταση, ψάχνω για υπεύθυνους για την απώλεια. Αυτή η προσπάθεια μπορεί να με κάνει να φαίνομαι παράλογος, καθώς η αντίδρασή μου δεν συνοδεύεται από λογική και επιχειρήματα, αλλά αποτελεί αντίδραση του οργανισμού μου για να απορροφήσει την πληροφορία και να προχωρήσει μπροστά.

Αυτό το στάδιο θα δώσει τη θέση του στη διαπραγμάτευση, όπου το άτομο αρχίζει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα με νέους όρους και να τη διαπραγματεύεται πιο ήπια. Εντός αυτού του σταδίου, ενδέχεται να βιώνει έντονες ενοχές, σκεπτόμενος τι θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά για να αποφύγει την κατάσταση. Μπορεί να νιώθει ενοχές για πράγματα που θα μπορούσε να έχει κάνει ή πει, ή για αποφάσεις που θα μπορούσε να έχει λάβει. Συχνά, αυτές οι ενοχές καταλήγουν σε θυμό προς τον εαυτό του. Αντί να εστιάζει στους άλλους, το άτομο εστιάζει την ευθύνη σε εαυτό του, αισθανόμενος ότι φέρει το βάρος όλης της κατάστασης. Παρότι στην πραγματικότητα ενδέχεται να μην υπήρχε τίποτα που θα μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση, για ένα διάστημα το άτομο αισθάνεται ότι φέρει την ευθύνη για όλα.

Αυτή η φάση αντιμετώπισης της απώλειας μπορεί να εκδηλωθεί με ερωτήσεις όπως «τι άλλο θα μπορούσα να κάνω ή να προσπαθήσω για να αλλάξω την κατάσταση». Για παράδειγμα, μπορεί να σκέφτομαι ότι αν μιλούσα με καλά λόγια η έκανα ό,τι μπορούσα για να το υποστηρίξω, το αγαπημένο πρόσωπο μπορεί να είχε επιβιώσει. Αυτή η περίοδος εκφράζει μια έντονη επιθυμία να αλλάξει η κατάσταση και να αποφευχθεί η απώλεια.

Μετά τη διαπραγμάτευση, έρχεται το στάδιο της κατάθλιψης. Έχοντας αντιμετωπίσει την κατάσταση με όλους τους δυνατούς τρόπους μέσα μου, έχοντας εκφράσει θυμό, έχοντας αναλάβει όλη την ευθύνη και έχοντας προσπαθήσει να παζαρέψω, πλέον αισθάνομαι κουρασμένος και αποσύρομαι για να πενθήσω πραγματικά. Αποδέχομαι την αδυναμία μου να αλλάξω την κατάσταση και επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει πραγματικό πένθος.

Όσο πιο ξαφνικό είναι το συμβάν, τόσο πιο έντονα και επώδυνα είναι τα αρχικά στάδια. Θα αντιμετωπίσω δυσκολίες στην αποδοχή της πληροφορίας, θα νιώσω εξάντληση και θα περνώ από διαδικασίες πόνου μέχρι να φτάσω στην αντίληψη του γεγονότος.

Κατανοώ ότι η διαδικασία του πένθους είναι δύσκολη, αλλά απαραίτητη για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας. Είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στα συναισθήματά μας να εκφραστούν και να τα αποδεχτούμε, ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε.

Κατανοώ ότι μερικές φορές η μακροχρόνια ασθένεια ενός αγαπημένου μας μπορεί να μας προετοιμάσει στον ενδεχόμενο χαμό του. Αυτή η προετοιμασία μπορεί να μας δώσει περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα του πένθους και να αποχαιρετήσουμε τον άλλον με πιο ομαλό τρόπο. Είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βιώσει τα συναισθήματα αυτά πλήρως, καθώς αυτό μας βοηθά να συνεχίσουμε μπροστά μετά από αυτή την απώλεια.

Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να αποφύγουν και να απομακρύνουν αυτά τα συναισθήματα, επιδιώκοντας να συνεχίσουν γρήγορα τη ζωή τους. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική μπορεί να οδηγήσει στο να παγώσουν τα συναισθήματα αυτά μέσα μας και να μονιμοποιηθούν. Συχνά, μπορεί να εκδηλώνεται ένα πένθος αργότερα στη ζωή μας, ακόμα και με ασήμαντες αφορμές. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει σε αυτήν τη διαδικασία, καθώς παρέχει έναν ασφαλή χώρο όπου μπορούμε να εκφράσουμε ελεύθερα τα συναισθήματά μας χωρίς φόβο ή αγωνία.

Ο περίγυρος πραγματικά βοηθάει όταν αναγνωρίζει και αποδέχεται τα συναισθήματα του πένθους. Σε τέτοιες καταστάσεις, είναι σημαντικό όλοι να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον και να είμαστε παρόντες σε αυτό που βιώνει ο άλλος.

Δυστυχώς, συχνά ο περίγυρος πιέζει το άτομο που πενθεί να μην εκφράζει τα συναισθήματά του, επειδή οι ίδιοι δεν μπορούν να αντέξουν αυτήν την αντίδραση.

Αυτό οδηγεί το άτομο που πενθεί να καταπιέζει τα συναισθήματά του, να απομακρύνεται και να νιώθει ακόμα περισσότερο μόνο.

Αυτό που πραγματικά βοηθάει είναι η ειλικρινής υποστήριξη, μια αγκαλιά και η ερώτηση “Τι μπορώ να κάνω για να σε βοηθήσω;”.

Δεν είναι απαραίτητο να προστατεύουμε υπερβολικά το άτομο που πενθεί, αλλά είναι σημαντικό να το στηρίζουμε και να είμαστε εκεί για να το ακούσουμε. Πολλές φορές, οι πρακτικές βοήθειες όπως το να αναλαμβάνουμε ορισμένες εργασίες στο σπίτι ή να προσφέρουμε την παρουσία μας μπορούν να είναι εξίσου σημαντικές.

Κατά τη διάρκεια του πένθους, το άτομο που το βιώνει μπορεί να περνάει διαστήματα όπου αισθάνεται βυθισμένο στα συναισθήματά του, να αισθάνεται δύσκολα να επικοινωνήσει και να νιώθει μόνος, χωρίς να υπάρχει κανείς να τον κατανοήσει.