Υπαρξιακή μοναξιά: Η μοναξιά που βιώνουμε στις σχέσεις μας. Επιπτώσεις στη ψυχική υγεία.

Η μοναξιά, όπως την γνωρίζουμε γενικά σαν έννοια, αφορά συνήθως την κατάσταση στην οποία το άτομο είναι μόνο του γιατί δεν έχει φίλους και συγγενείς κοντά του. Αντίθετα, η υπαρξιακή μοναξιά προκύπτει όταν το άτομο έχει τον προσωπικό και κοινωνικό του κύκλο, αλλά υπάρχει έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ του ατόμου και του περιγύρου του. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να μην καλύπτονται πολλές από τις συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου. Τέτοιες είναι η ανάγκη για μοίρασμα, κατανόηση, φροντίδα, επικοινωνία, ελευθερία για εξερεύνηση, υποστήριξη και μια γενικότερη αποδοχή του εαυτού από τους άλλους κατά τη διάρκεια της αυτο-εξερεύνησης και αυτο-βελτίωσής του.

Τόσο η κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών όσο και οι πνευματικές αναζητήσεις, είναι απαραίτητες για όσους έχουν ανάγκη την περαιτέρω προσωπική τους ανάπτυξη και που συνήθως αποτελούν την ευάλωτη ομάδα σε αυτού του είδους την μοναξιά. Πολλές φορές, αυτή την ανάπτυξη, την παρομοιάζω με την ανάλογη ενός φυτού που παραμένει περιορισμένο για όλη του τη ζωή σε μια γλάστρα και με το πότισμά του, στην καλύτερη των περιπτώσεων, να κρατηθεί σταθεροποιημένα ζωντανό μέχρι τον μαρασμό του. Ενώ αν μεταφυτευτεί σε έναν κήπο, ενδέχεται όχι μόνο να παραμείνει ζωντανό αλλά και να μετατραπεί σε ενα υπέροχο και μεγάλο φυτό/δένδρο που έχει πολλά να δώσει. Παρόμοια εξέλιξη έχει και ο άνθρωπος όταν καταφέρει να μειώσει την επαφή του με περιβάλλοντα περιορισμένα από πνευματικά ερεθίσματα. Αυξάνοντας την αλληλεπίδρασή του με ανθρώπους που θα το εμποτίζουν σταθερά με νέο σκεπτικισμό, γνώση και βίωμα, θα πετύχει τόσο τον απεγκλωβισμό του από τον περιορισμό της «γλάστρας», όσο και την προσωπική του ανέλιξη.

Βασικά σημεία που υποδηλώνουν πως ένας άνθρωπος βιώνει υπαρξιακή μoναξιά στις σχέσεις του:

1. Παρόλο, που ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον έχει ανάγκη την κοινωνική επαφή, επιλέγει να είναι καλύτερα μόνος παρά με τον περίγυρο.
2. Αισθάνεται κενό όταν βρίσκεται με άτομα που κάποτε περνούσε ωραία μαζί τους.
3. Όταν μοιράζεται με τους υποτιθέμενα δικούς του ανθρώπους κάτι που το απασχολεί, νιώθει πως δεν το καταλαβαίνουν πια ιδιαίτερα ή και καθόλου.
4. Χρειάζεται να επεξηγεί πολλές φορές κάτι για να το κατανοήσουν. Συνήθως, στο τέλος, ανεξάρτητα του επιπέδου κατανόησης από τον περίγυρο, το άτομο νιώθει στραγγιγμένο και κουρασμένο.
5. Ανησυχεί μήπως και παρεξηγηθεί το νόημα των λόγων του, με αποτέλεσμα να προσέχει διαρκώς τι λεει.
6. Δεν υπάρχουν κοινά θέματα ενδιαφέροντος. Αν υπάρχουν, συνήθως η εμβάθυνση είναι επιφανειακή και το άτομο αισθάνεται ακάλυπτο από τη συζήτηση ή ένα αίσθημα κενού.
7. Τα θέματα προς συζήτηση μοιάζουν να στερούνται ενδιαφέροντος και ουσίας προς το άτομο.
8. Παρόλο, που το άτομο περιβάλλεται από διάφορα πρόσωπα που αποζητούν τη συντροφιά του, το ίδιο, ακόμα κι όταν είναι μαζι τους, νιώθει αβοήθητο, λυπημένο ή σαν να μην ανήκει πουθενά.
9. Το άτομο νιώθει ότι οι άλλοι έχουν να παίρνουν από αυτό, (π.χ. ενσυναίσθηση, υποστήριξη, κλπ.) αλλά το ίδιο δεν παίρνει κάτι ουσιώδες από τους άλλους.

Στα πιο πάνω, βέβαια, είναι σημαντικό να διαφοροποιηθεί, η μοναξιά που προκύπτει από έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνική επαφή και που αποτελεί σύμπτωμα της κατάθλιψης. Στην περίπτωση κατάθλιψης, πιθανότατα το άτομο να έχει τον υποστηρικτικό του κύκλο που είναι κατανοητικό προς το ίδιο, αλλά το ίδιο λόγω της συμπτωματολογίας της κατάθλιψης να δυσκολεύεται να το διακρίνει. Από την άλλη, βέβαια, μια χρόνια κατάσταση υπαρξιακής μοναξιάς μπορεί να γίνει πρόδρομος δυσθυμίας ή πυροδότησης της κατάθλιψης ή της όποιας σχετικής ψυχικής διαταραχής στην οποία ο κάθε ανθρωπος μπορεί να είναι ευάλωτος.

Η διάκριση από το αν ένας άνθρωπος υποφέρει από υπαρξιακή μοναξιά ή από κατάθλιψη που δεν σχετίζεται με αυτήν, μπορεί να συμβεί όταν το άτομο ξεκινήσει να κάνει συντροφιά έστω και με ΕΝΑ άτομο που του καλύπτει τις συναισθηματικές του ανάγκες, όπως επίσης και με δραστηριότητες ομαδικές ή και ατομικές που του προσφέρουν χαρά και εξέλιξη. Συνήθως, όσο πιο στενές είναι οι σχέσεις στις οποίες το άτομο αισθάνεται μόνο του, άλλο τόσο έντονο είναι το συναίσθημα του κενού που βιώνει σε αυτές. Παραδείγματος χάρην, αν το αίσθημα της υπαρξιακής μοναξιάς βιώνεται στη συζυγική σχέση τότε η θεραπεία ζευγαριού θα βοηθήσει το σύζυγο με το χαμηλό επίπεδο κατανόησης να καλλιεργήσει περισσότερο την ενσυναίσθησή του για να βελτιωθεί τόσο η επικοινωνία στο ζευγάρι όσο και ό,τι αυτη η επικοινωνία συνεπάγεται. Τέλος, η μείωση της κοινωνικής επαφής με τον περίγυρο που έκανε το άτομο να αισθάνεται μοναξιά, είναι καταλύτης για να μπορέσει το άτομο να αρχίσει να ξεφεύγει από την υπαρξιακή του μοναξιά προς μια κατεύθυνση νέων σχέσεων και δραστηριοτήτων που όχι μόνο θα γεμίζουν τη ζωή του με νόημα αλλά και θα το εξελίσσουν.